تاریخچه دفاع شخصی ایران

” کتزیاس ” پزشک یونانی دربار اردشیر دوم هخامنشی در کتاب خود می نویسد : پارسیان جوانان را برای شکار ، سحر خیزی در سرما و گرما بردباری ، پیاده روی و دوندگی ، تیراندازی با کمان و زوبین و نیزه اندازی تربیت می کردند . جوانان از طلوع آفتاب با صدای شیپور بر می خواستند در جای معین جمع می شدند به گروهای 50 نفری تقسیم و هر یک از گروه ها به دست یکی از بزرگان سپرده می شدند در این گروه ها می بایست بلند و محکم صحبت کنند تا ریه هایشان تقویت شود . به آنها طرز عبور از رودخانه بدون تر شدن جامه وسلاح تعلیم می دادند . شکار بوسیله زوبین ، تیر وکمان و فلاخن و آموزش شنا از برنامه های آموزشیشان بود.

” افلاطون ” می نویسد : پارسیها با توجه کامل کودکان را با ورزش قوی بنیه می سازند . آموزگاران ، جوانان و کودکان را با تعلیمات زرتشت به راستی و درستی اندرز داده و در تهذیب اخلاق آنان می کوشند و روح دلاوری و مردانگی و آزادگی و جنگاوری را در ایشان می دمند .
” پلوتارک ” می نویسد : در ایران رشادت و تناسب اندام از محاسن جوانان شمرده می شود ایرانیان می کوشند به وسیله ورزش و حرکات مختلف دیگر بر زیبایی بدن خود بیافزایند .

مورخین یونان باستان در موارد متعدد از ورزشهای پهلوانی و جنگی ایرانیان باستان سخن می گویند.چنانچه ” گزنفون ” در کتاب کوروش نامه از ورزشهای گوناگون که به جوانان ایران آموخته می شده یاد می کند او می نویسد : در زمان هخامنشیان مسابقه ها در میدانهای عمومی انجام می شد و مردم برای تماشا و شرکت گِرد هم میآمدند و برنده را جایزه می دادند . و باز هم می نویسد : ایرانیان اقسام دانستنی های ورزشی را فرا می گرفتند و چون تمام این مراحل را می گذراندند به خصال پهلوانی متمایز می گشتند و آنان را ” گردک ” (یعنی جوانمرد ) می نامیدند.

” پروفسور آدولف راپ ” در کتاب خود موسوم به >> مذهب ایرانیان باستان << می نویسد : چیزی که در دوره باستان از هر چیز دیگر جالب توجه تر است و روح معنوی ایرانیان را در زندگی اجتماعی آنان مجسم می نماید روش آموزش و پرورش آنهاست . این آموزش و پرورش از کودکی در روح جوانان منشاء احساسات کردار نیک گردیده و ایشان را در هر کاری به شاه راه راستی و ترقی راهنمایی می نمود و از ابتدا چنان نیروی روحی ، روانی و بدنی آنان را مهیای کار می ساخت و جامعه صحیح و سالمی تربیت می کرد که آنان به آسانی می توانستند منشاء خدمات شایان شده و وظایف خود را در قبال وطن و ملت انجام دهند . این روش آموزش و پرورش معنوی و بدنی که در عصر مادها تا زمان شاهنشاهی هخامنشیان در پازارگاد در ایران برقرار بود ، در تمام ممالک شرقی و غربی نظیر آن دیده نشده بود و به طوری توجه یونانیان به آن جلب شده که از زمان هرودوت ( تاریخ نویس یونان باستان ) به بعد روش تعلیم و تربیت را از ایرانیان فرا گرفته و در یونان رواج دادند .

این جام 20سانتیمتر ارتفاع و 28 سانتیمتر پهنا دارد و در کاوشهای باستان شناسی محوطه حسنلو در جنوب دریاچه ارومیه ( حوالی نقده ) به دست آمده که محققان این محل باستانی را به قوم ماننا نسبت میدهند که در 1500 تا 700 قبل از میلاد می زیسته اند . این قوم یکی از اقوام تشکیل دهنده پادشاهی مادها هستند. اسناد و مدارک نشان میدهد که جام زرین حسنلو برای مردم ماننا بسیار ارزشمند بوده است. زیرا در زمان حمله مهاجمین به شهرکه باعث آتش سوزی و ویرانی شهر گردیده عده ای در صدد نجات این جام بوده اند.

محققانی که این جام را مطالعه کرده اند بر این باورند که این اثر تنها یک کار بزرگ هنری نیست بلکه بیش از حد ظریف و پر کار بوده و گیرایی آن در هنرمندی و ظرافت نقش و نگاره های حک شده در آن است .
نقش ها به وسیله یک نوار تسمه ای شکل در بالا و پایین محدود شده است و صحنه ها بنابر اهمیتشان در یک یا دو ردیف که تنها با یک خط فرضی تقسیم شده اند ؛ ترکیب یافته اند .

در بالاترین ردیف سه الهه هر یک سوار بر یک ارابه یده میشوند . زیر پای یکی از الهه ها نبرد نیرومندانه ای در حال وقوع است . در این قسمت پهلوانی دیده میشود که دستکش در دست در حال مشت زدن به یک هیولای انسان نما است . این پهلوان دامن کوتاهی به تن دارد که برای چنین مبارزه ای مناسب است و سبب آزادی حرکات اوست . پهلوان سینه خود را به عقب کشیده تا خود را برای زدن ضربه بعدی آماده کند . بدن این قهرمان بسیار قوی و نشان از آمادگی وی در چنین مبارزه ای است .

این تصویر قدیمیترین سندی است که در آن انسان با دستکش در دست با هیولای انسان نما در حال مبارزه است . قطعاً این مبارزه جنبه تفریح یا سرگرمی ندارد بلکه جنبه سمبلیک دارد . در واقع این پهلوان نماد نیروهای خیر است که علیه نیروهای شر در حال مبارزه است . این هیولا سر و بالا تنه انسانی شکل دارد و پایین تنه اش در کوهی احاطه شده است.کوهی که پشت آن در عقب به شکل ماری با سر سه سگ یا گرگ به سوی بالا انحنا می یابد.

اسطوره شناسان این پهلوان را نماد الهه هوا می دانند که بر علیه الهه کوه در حال مبارزه است . نکته جالب در این جام نوع البسه این پهلوان و دستکش های اوست که بی اختیار ورزش بوکس و مشت زنی امروزی را به ذهن انسان متبادر میکند .

اسنادی وجود دارد که نشان میدهد انسان از مشتهای خود برای دفاع و حمله استفاده میکرده است . بر روی آثار مفرغی و نقوش مهرهای متعلق به هزاره سوم و دوم پیش از میلاد همواره انسانی دیده می شود که با دستهای خود در حال مبارزه با حیواناتی چون شیر و گاو است . در دنیای باستان مبارزه با شیر و گاو اختصاص به پهلوانان و پادشاهان داشت . پهلوانان وپادشاهان برای نشان دادن بُعد دنیوی قدرت خود می بایست با شیر و گاو مبارزه کنند و در صورت پیروزی شایستگی آنها برای پادشاهی و پهلوانی اثبات می شده چنانکه در تاریخ آمده بهرام گور پادشاه ساسانی برای به دست آوردن پادشاهی ایران با دو شیر مبارزه کرده است .
جام ارجان
ارجان یا ارگان شهری باستانی بر حاشیه رود مارون در نزدیکی بهبان در شیراز است . در سال 1361 خورشیدی در هنگام خاک برداری از این محل به دخمه ای برخوردند که از داخل آن اشیائ نفیس و گرانبهایی به دست آمده است که یکی از با ارزش ترین آنها جام ارجان میباشد .
اندازه دهانه این جام بزرگ که به جام زندگی معروف است 5/43 سانتیمتر و عمق آن 5/8 سانتیمتر است درون جام با ظرافت و استادی تمام از نگاره ها منقوش شده به طوری که تمام جام را در بر گرفته است . این جام با تصاویری از آیین ها و آداب و رسوم مردمان آن روزگار – نگاره های طبیعی ، درختان و صخره ها ، تصاویری از میهمانی با نقش دو مرد و دو زن با دو کوزه بر روی میز و نواختن نوازندگانی در زیر نور خورشید ، تصویر ارابه با ارابه سوار همراه دو حیوان و مردمانی در حال حمل حیواناتی گوناگون مانند شیر ، قوچ ، بزکوهی و آهو و در پی آنها مرد کماندار با وسیله ای گرز مانند ، صحنه به آب انداختن قایقها ، صحنه به تخت نشستن قاضی در مجلس قضاوت ، صحنه شکار و صید پرندگان و به تخت نشستن پادشاه ، صحنه انجام حرکات ورزشی توسط 12 نفر که حرکات بالانس زدن ، پل زدن و حرکات نمایشی در حالی که دونفر دو سوی بند یا تخته یا چوب نی مانندی را گرفته اند و نفر سوم بر روی آن در حال اجرای حرکات تعادلی ورزشی در ارتفاع بالاتر از سطح زمین است و در قسمت دیگر دو مرد دیده می شوند که در حالیکه هر یک از آنها با یک دست پای دیگر خود را خم کرده و از پشت به صورت ضربدری گرفته اند به حالت لی لی کردن در حال مسابقه و زور آزمایی هستند. در صحنه دیگر فردی را نشان میدهد که در حال پرتاب وسیله ای مانند نیزه است و در قسمت دیگرصحنه پرورش و تربیت اسب را نشان میدهد . نگاره های این جام به خوبی صحنه نمایش و انجام مسابقات ورزشی را در مراسم برگزاری آیین های سنتی و جشن های ایران باستان را نشان میدهد.

با نگاهی به بازیهای محلی و ورزشهای بومی محلی که در حال حاضر نیز در نقاط مختلف کشور در جشنها و اعیاد وایام خاص برگزار می شود میتوان به اهمیت ورزش و جایگاه خاص آن در بین مردمان این مرز و بوم پی برد بخصوص اهمیت ورزشهای تن به تن مانند : کشتی با چوخه در اعیاد و مراسم مختلف به ویژه در ایام نوروز در شمال شرق ایران ( بجنورد ، اسفراین و …) برگزار میگردد. کشتی آلیش که در نواحی ترکمن صحرا برگزار میشود . کشتی گیلکی در گیلان ،کشتی محلی در مازندران و کشتی کوراش در شمالغرب و شمال شرق آذربایجان . اهمیت نبرد تن به تن در فرهنگ این سرزمین تا بدان جا بوده است که گاه نتیجه جنگ طرفین را نبرد تن به تن بین پهلوانان و سرداران سپاه دو طرف مشخص میکرده است.

کتیبه داریوش هخامنشی در نقش رستم

برای نشان دادن اهمیت آموزشهای بدنی و فنون رزمی است کافی است به کتیبه داریوش اول ، پادشاه بزرگ ایران زمین در دوران هخامنشی در نقش رستم توجه شود . داریوش کبیر پس از کوروش کبیر و پس از پادشاهی کمبوجیه سومین پادشاه امپراطوری هخامنشی است که خدمات ارزنده ای در دوران پادشاهی خود انجام داده است از جمله شروع به ساخت شهر پارسه و کاخ تخت جمشید ، لشکرکشی به اروپا برای سرکوبی هپتالها که اقوام وحشی بودند در شمال امپراطوری هخامنشی وی در دوران شاهنشاهی خود جنگ های بسیاری برای ایجاد امنیت در سرتاسر امپراطوری خود انجام داد . وی در نقش رستم به خاطر ورزیدگی و مهارتش در فنون رزمی ، سوارکاری ، تیراندازی و شکار برخود می بالد. فنون رزمی در نزد ایرانیان چنان والا بود که داریوش پادشاه بزرگ هخامنشی در سنگ نبشته نقش رستم که در سر در آرامگاه خود به یادگار گذارده بر خود می بالد که در فنون رزم و بخصوص در تیراندازی بسیار زبر دست است که در بند نهم این سنگ نبشته آمده است : ورزیده هستم با هر دو دست و هر دو پا ، هنگام سوارکاری خوب اسب می تازم ،نیک کمان می کشم ، به هنگام نیزه زنی چه پیاده و چه سواره خوب نیزه می زنند.